2. Ini Masih dalam perbaikan, dari http://balaiadat-marawa.blogspot.co.id


Mudah dan Jelas bukan??


Kasih Komentar Dong

Senin, 31 Oktober 2011

Parundiangan salingka adat

BAB   I
MINTAK  SIFAT ( Mintak Bana)

Dibaokan Oleh:
A: Malin
B: Sutan
C: Datuak
Malin   :  Ma  Sutan
Sutan  :  Lai
Malin   :  Barundiang singkek jo  Malin
Sutan  :  Lah elok
Malin   :  A-lah nan kamanjadi  buah parundiangan  dianta kabakeh sutan, ma agak-i  dihari  sahari nangko  hari  alah banamo elok   katiko alah banamo baiak,  tan kato  hari alah banamo elok  katiko alah banamo  baiak, kok siang jan ba-abih hari    malam  jan ba-abih minyak, kok ado  bana nan taragak  paham nan takiro, nan partamu lah bana  diansua  nan kaduo  ba-a  manjapuik  buah parundiangan  ka bakeh sutan  mah sutan!
(Sutan  Manjawab):

Sutan   :  A-lah saparti kato malin barundiang  singkek jo ambo, sungguahpun  barundiang   singkek jo ambo ma-agak-i hari sahari nangko,hari alah banamo elok katiko  alah banamo baiak. Kok siang jan ba- abih hari malam jan ma abih minyak. Kok ado bana nantaragak  paham nan takiro, nan partamu alah bana diansua  nan kaduo ba-a manjapuik-an buah parundiangan bakeh ambo, kan sabaitu  kato!
Malin   :  Sabananyo sutan
Sutan   :  Sapanjang kabanaran malin nan katangah iyo lah bana, sungguahpun alah bana karano kito duduak lai basamo( lai duo tigo), duduak basamo bakeh baiyo duduak jo nan tuo bakeh maminto, dicari bana jo balega dicari kato jo mufakat  mananti  sutan sakkutiko, alah ko dalam bana sutan?
Malin   :  Mangkonyo lah bana dianta ka bakeh sutan   lamak siriah lega carano, lamak kato lega baiyo  kanduang adat kanduang pusako  pelegakan dek  sutan ambo nanti sakutiko.
Sutan   :  Malah  ambo paiyokan?
Malin   :  Lah kajadinyo  sutan!

BARUNDIANG  KA NAN TUO ( Si  Sutan  baiyo Ka mak datuak)

Sutan              :  Manyo  mak datuak
Mak  Datuak   :  Lai
Sutan              :  Barundiang  singkek jo mak datuak.
Mak Datuak    :  Lah  elok
Sutan               : Sungguahpun barundiang  singkek jo mak datuak  di tapi asak ka tangah,                                 ditangah  dibumbun jo kabanaran, maaf  ambo pintak!
Mak datuak  : Pado  Allah  kito kumbalikan
Sutan            : A-lah  buah parundiangan nan dianta ka bakeh mak datuak, ma-agak-i  dihari  nan sahari nangko, hari alah banamo elok katiko alah banamo baiak, kok  bunyi lah samo kadangaran  kok rupo lah samo kalihatan, gayuang kasambuiknyo  kato  kajawabnyo, bana dimak datuak ambo nanti, mah mak datuak!
Mak  Datuak    :  Lah sampai sutan?
Sutan               : Sakiro alah mak!
Mak datuak      :  A-lah saparti kato sutan cako barundiang singkek jo ambo, sungguahpun barundiang singkek jo ambo, ma-agak-i hari sahari nangko hari alah banamo elok katiko alah banamo baiak, tankato hari alah banamo elok katiko alah banamo baiak,dibnyi nan alah samo kadangaran di rupo alah samo kalihatan  gayuang kasambuiknyo  kato ka jawabnyo, bana diambo  sutan nanti kan sabaitu kato?
Sutan               : Sabananyo  mak datuak.
Mak Datuak  :  Supayo pintak kabuliah kandak ka balaku mananti sutan sakutiko,sutan!
Sutan            :  Asalkan pintak lai kabuliah kandak lai ka balaku  ambo pakai sifat mananti  mak!

(LENGONG  KIRI  LENGONG KANAN)
MAMBALIAKKAN KATO SACARO SINGKEK  DARI MAK DATUAK  KA SI SUTAN

Mak datuak      :  Manyo Sutan
Sutan               :  Lai
Mak Datuak     : Kambali rundiangan ka Sutan
Sutan               : Lah jadi
Mak datuak      :    Karano alah juo kato ambo cako,  Sutan tibo mananti ambo tibo baiyo kabakeh inyiak mamak jo kawan surang jo baduo (Ka baliau  angku nan tuo), di baliau  nan sado itu bulek sagelek pipiah salayang lah dapek buah pambarian, alah nan kamanjadi buah pambarian inyiak mamak sarato kawan nan surang jo baduo( baliau angku nan tuo) , kok siang jan ba abih hari, kok malam jan ba habih minyak, kok ado bana nan taragak, paham nan takiro lah bana rasonyo  diansua...sutan! lah namo buah pambarian ka sutan.

Sutan              :  Lah sampai mak datuak
Mak datuak     : sakiro alah
Sutan            : A-lah saparti kato mak datuak cako, ambo tibo mananti mak datuak to baiyo kabakeh inyiak mamak jo kawan surang  jo baduo (la baliau  angku nantuo),  di baliau nan sado itu bulek sagelek pipiah salayang alah dapek buah pambarian, a-lah ka buah pambariannyo, kok siang jan ba habih hari malam jan ba habih minyak, kok ado bana nan taragak, paham nan takiro lah bana rasonyo di ansua  kan sa baitu  kato?

Mak Datuak    : Sabananyo Sutan
Sutan              : Hinggo diambo pintaklah buliah kandak lah  balaku alah sanang hati mah  mak datuak!
Mak datuak     :  Tankato alah sanang babateh kito tantangan parundiangan  sutan?
Sutan              :  tankato kababateh  aia baulu ba muaro  kato barasa di nantabik  ba nan ncak mak?
Mak datuak      :  Karano pusako salang basuruikkan  mamintak buliah samiang rancak         kumbalikan ka nan tabik  suta.!
Sutan              : Malah ambo kumbalikan mak?
Mak datuak     :  Rancak

MAMBALIAKKAN KATO  JO ALUA DARI MAK DATUAK  KA SI SUTAN
KARANO KATO SUDAH DI PALEGAKAN

Mak  Datuak   :  Manyo sutan
Sutan              :  Lai
Mak Datuak    :  Kumbali parundiangan ka bakeh Sutan
Sutan              :  Lah elok mak
Mak Datuak     :  Karano alah juo kato ambo cako, Sutan tibo mananti ambo tibo baiyo  bakeh inyiak mamak  jo kawan surang jo baduo baliau angku nantuo, di baliau nan sado itu  bulek sagelek pipiah salayang alah dapek buah pambarian, alah ka buah pambariannyo cibuak sadang badantuang inyiak mamak sadang di rumah, lah iko jo mah sutan.
Sutan               :  Lah sampai dimak datuak?
Mak datuak      :  alah
Sutan               :  A-lah kamanjadi kato mak datuak cako ambo tibo  mananti mak datuak tibo baiyo  kabakeh  inyiak mamak nan duo tigo baliau angku nantuo, di baliau nan sadoitu  bulek sagelek pipiah salayang lah dapek buah pambarian, alah ka manjadi buah pambariannyo  cibuak sadang badantuang inyiak mamak sadang dirumah  kan sabaitu kato?
Mak datuak      : Sabananyo Sutan
Sutan               : SaTantangan  itu  indak babakeh duo kito,ambo turuik jo mak datuak salangkah  alah buah turuiknyo  samiang badendang biduak nak ilia, samiang basangai nasi nak masak lah iko jo mah kamak datuak.
Mak datuak      : lah sampai sutan?
Sutan               : Alah mak Datuak
Mak Datuak     : Alah kato sutan cako samiang badendang biduak nak ilia, samiang basangai nasi nak masak kan sabaitu kato?
Sutan               :  Sabanayo  mak
Mak datuak      :  Pambarian juo diambo kabakeh sutan, kok badendang kan salapeh arak  kok bakato sasudah makan, lah iko jo bana mah Sutan.
Sutan               : Satantangan nan itu indak babakeh juo kito mak, supayo siang jan bahabih hari malam kito jan bahabih minyak,di ansua jo karajo ko bana di amak ambo nanti mak!
Mak Datuak     : Saulik-ulik  urang mamintak saceke-ceke urang mambari dibari juo pintak sutan alah kabuah barinyo  lah bana di ansua karajoko ciek-ciek mah sutan.

Sutan               : Lah sampai mak datuak
Mak Datuak     :  alah sutan
Sutan               :  Alah saparti kato mak datuak cako, ambo tibo mananti mak datuak tibo baiyo  ka inyiak mamak surang jo  baduo  baliau angku nantuo, bulek sagelek pipiah salayang alan dapek buah pambarian, a-lah nan kabuah pambarian saulik-ulik urang mamintak  sa ceke-ceke urang mambari dibari juo kandak ambo alah kabuah barinyo   kok siang jan bahabih hari kok malam jan bahabih minyak   lah bana diansua mah sutan kan sabaitu  kato?
Mak Datuak     :  Sabananyo Sutan
Sutan               :  Hinggo diambo pintak buliah kandak lah balaku lah sanang hati mah mak.
Mak Datuak     :  Tankato alah sanang babateh kito tantangan parundiangan
Sutan               :  Tankato kababateh aia baulu bamuaro  kato barasa di nan tabik ba-a nan rancak mak?
Mak Datuak     : Lah manuruik nan biaso pusako salang basuruikkan mamintak buliah samiang, rancak dikumbalikan ka nan tabik sutan, jan putuih kito baduo.
Sutan               :  Malah ambo kumbalikan?
Mak Datuak     :  Rancak

(SIAP  ITU BARU DIKUMBALIKAN KA SI MALIN)



(TAMBAHAN  ALUA MAK DATUAK JO SUTAN
SASUDAH KATO BADENDANG SALAPEH ARAH BAKATO SASUDAH MAKAN
KALAU NAK DIRANTANG PANJANG)

Sutan               :  Satantangan nan itu ndak babakeh duo kito mak, turuik jo mak salangkah alah katuruiknyo  kok labah indah sarangkek inggok  kok hujan indak sarangkek titiak, batolong di mak datuak mamanjangkan!
Mak datuak      : Alah kato sutan cako, kok labah ndak sarangkek  inggok  kok hujan ndak sarangkeh titiak kan sabaitu kato?
Sutan               : Sabananyo mak
Mak Datuak     : Pambarian juo ambo bakeh sutan  kok lantai sadang basah, kok cibuak sadang badantuang, lah iko jomah sutan!
Sutan               : Satantangan itu mak, ndak duo bakeh kito, ambo turuik jo lah mak salangkah, alah katuruiknyo nan dulu maansua mak, nan kudian ma amba,lah iko jo mah mak.
Mak Datuak     : Pambarian juo diambo ka sutan  tuah kato  jo mufakat, cilakono nan basilang mantun mah sutan!
Sutan               : Turuik jo amak salangkah, jan siang bahabih hari  malam jan bahabih minyak kito ansua karajoko nama nan bisa kok baitu ba-a mak,nak bagaraklo kami nan duo tigo
Mak Datuak     : Saceke-ceke  urang mambari saulik-ulik urang mamintak di bari juo kandak sutan..................................................!!!!!!!!!!!!!!!!  Sampai siap!

CARO MAMBALIAKKAN  KATO  MINTAK SIFAT

Sutan               :  Ma Malin
Malin                :  Lai
Sutan               :  Kumbali Parundiangan ka Malin
Malin                : Rancak        
Sutan               : Alah juo kato ambo cako, Malin tibo mananti, ambo tibo baiyo kabakeh inyiak jo mamak baliau angku nantuo, bulek sagelek pipiah salayang  lah dapek buah barinyo, alah buah barinyo  kok siang jan bahabih hari malam jan bahabih  minyak kok bana nantaragak paham nan takiro  lah bana diansua rasonyo  mah Malin, lah buah pambariannyo  bakeh Malin.
Malin                :  Lah Sampai Sutan
Sutan               : Alah
Malin                :  A-lah saparti kato Sutan cako ambo tibo mananti sutan tibo baiyo kabakeh baliau  inyiak mamak angku nan tuo, bulek sagelek pipiah salayang alah dapek buah pambarian, alah nan kajadi buah pambariannyo  kok siang jan bahabih hari malam jan bahabih minyak, kok ado bana nan taragak paham nan takiro  lah bana diansua kan sabaitu kato?
Sutan               : Sabananyo Malin
Malin                : Hinggo diambo  pintak lah buliah kandak lah balaku  lah sanang hati  mah sutan.
Sutan               : tankato lah sanang, babateh kito tantangan parundiangan
Malin                : Lah kajadinyo sutan!


Tambahan :  Bilo Mintak bana  jawaban  nan dibarikan batuka dek nan pangka

Malin                :  Ma  Sutan
Sutan               :  Lai
Malin                :  Di awa kato bamulo diakhia kato basudah, antah matoko nan salah caliak antah talingoko nan salah danga, rasonyo  dibana nan taragak  lah bana diansua, tapi  toh kini   raso karuah aia di muaro, bakisa duduak dilapiak nan salai bakisa tagak ditanah nan sabingkah sutan, duduak raso taeran tagak raso tacangang  ambo mah sutan?. Taranak sikua duo pambantai.


Tambahan:  JIKOK NAN DATANG NDAK MANURUIK LAUA.

...............Jikok dikato nan kabajawab  di gayuang nan ka basambuik  di duduak nan saedaran di tagak nan sahamparan, mah sutan.









                        






Nan Tareh Marapuang


Batamu dalam papatah, didalam patitih kato adat, caro di alam Minangkabau, nan
bak andai jo gurindam: 


 Satinggi-tinggi malantiang 
Lah tibo diawang-awang 
Suruiknyo katanah juo 
Sahabih canggah nan jo rantiang 
Ditateh kulik jo batang 
Tareh panguba lah basuo 


 Satinggi-tinggi bangau tabang 
Babaliak juo kakubangan 
Walau jauah dirantau urang 
Pulang kakampuang jo halaman


Papatah patitiah nan baitu, ramalan budi Sutan Balun, jatuah lansuang kausaho,
diamakan sampai kakampuang, isuaklah baru mangko nyato. Tibo dikampuang jo
halaman, dirunuik bana nan dahulu, ditagakan kato nan hak, bana disitu
kamambangun, nan tareh disanan marapuangnyo. Itulah sabab karanonyo, deklah
bacinto adok pulang, nak mambaiki adat nan bapakai, tariak baleh nak nyo habih, nak
aman anak kamanakan, jan rugi koto jo nagari, hokum nak tibo dinan baiak. Malah
tibo di Pariangan, lah sampai di Padang Panjang, ditutuah dahan nan mahambek,
ditateh cangga jo rantiang, dinyatokan lahia nan jo batin, tibo nan hak pai bata, itulah
jalan kanyo tampuah. 

Lah tibo hari elok, lalu malangkah Sutan Balun, maninggakan Liuang banua Cino,
balaia tunggang madok pulang, manyonsong ombak lauik Cino, manampuah riak jo
galombang. Salamo dalam pajalanan, rintang dek pikia siang malam, bimbang
mangana nan katumbuah, raso lah tampak nan katajadi, rancangan alah jo pabuek,
dirumah tingga malakukan. Lah lamo ditangah lauik, dapek angina lajulah dandang,
tanang angina takatuang-katuang, babapo nyo ombak mahampehkan, tapi tujuan
tidak barubah, pidoman pitunjuak lah diganggam. Dek lamo dalam palayaran, jauah
lah basarang hampia, lah tingga lautan Cino, handak manjalang Pulau Tujuah, kinilah
lapeh dari situ, manuju Riau hanyo lai, dek pikiran lah dikampuang, lah lupo babilang
hari tak tantu pakan nan talampau, lauik Malako lah talansuang, lah masuak lauik
Karimun, kapulauan Riau dilalui. Disitu barunyo tasintak, dari lamunan buah pikia,
udaro kampuang mambangunkan, lapeh nan dari lauik barombak, lalu manampuah
tanah darek, muadiak Kuantan Batang Hari, masuak kaalam Minangkabau, ka
Sijunjuang Koto Tujuah, tibo di Luhak Tanah Data. Lah sampai kakorong kampuang
di Pariangan jo Padang Panjang, naiak kaateh rumah tango, jo ayah bajawek tangan,
bakato Cati Bilangpandai: Syukurlah buyuang lai babaliak pulang, disangko bak batu
jatuah kalubuak, bak hujan jatuah kakasiak, tidak katimbua-timbua lai. Mandanga
kato nan bak kian, manjawab pulo Sutan Balun: Kato ayah sabananyo kok tidak lautan
kapitunjuak, antah tatampuah adok pulang. 

Mujua ditangah lauik Cino, dapek maniru manuladan, riak galombang pamandangan,
alam nan leba kapitunjuak. Tampak ditangah lauik dalam, sangketo riak jo




galombang, dandam ombak jo pasia. Sapasai riak mamacah, dek ombak baguluang
juo, bak ombak parang jo pasia, antah pabilo kadamainyo, tapi dek angin nan sasinga,
ditiup angin kaudaro, tabang mambubuang jadi awan, manjalang naiak kaudrao, lah
dingin paneh nan sasinga, dek lah dingin udaro sajuak, turn kabumi jadi hujan, jatuah
kadalam rimbo dalam, suruik kaasa jadi aia, hilia manjadi anak sungai, kalauik juo
kumbalinyo, itu dek hambo jadi tuladan, buliah didalam pajalanan, tampak dirantau
tanah Cino, patuik ditiru jo dicontoh, itu nan hambo amakan, cinto kaayah labiah
pulo, rindu kamandeh nan mahimbau. 

Mandanga jawaban Sutan Balun galak bagumam rang tuonyo, bacampua suko jo
duko, aia mato cucua ndak nyo kana. Suko mandanga buah handai, kato kiasan jolong
tumbuah, isi pandapek pangalaman, mambayang batin kanan tahu, tampak dek
pandangan hati, panuah malimbak kanan lahia. Rusuah mamikia kanan datang,
apokoh garan kalanjutannyo, kilek rundiang manuju paham, baying kato dalam
ma’ana, rumik nan pandai mandalami,payah budiman manyalisiak. 

Agaklah hari nan saharitu, tampek sapinteh dek rang kampuang, Sutan Balun nan lah
babaliak, tahu sorang tahu baduo, lah rewak sapanuah kampuang, tabatiak hiia jo
mudiak, tabendang masuak nagari. Tasabuik urang nan banyaktu, samo baniat nak
manjalang, nak maninjau Sutan Balun, hubungan batin nan manyaru, budi bicaro nan
dahulu, paham nan baiak nan mamanggia. 

Dek dubalang jo ampang limo, lalu dihimbau dikatokan kapado Sutan Maharajo Basa,
bahaso lah pulang Sutan Balun. Pihak dek Sutan Maharajo Basa, baru mandanga kaba
itu, suko hati bukan kapalang, babaliak sumarak kampuang, timbua harapan maso
datang, karuah kajaniah diharokan, suruik bak caro nan saisuak, antaro awak
badunsanak. Dirumah mandeh Sutan Balun, urang lah siliah baganti, lah pai-pai
datang, tibo ampek pai batigo, lah panuah rumah nan gadang, maliek dagang jolong
pulang. 

Tasabuik Sutan Maharajo Basa, sangatlah ingin dalam hati, kareh cintaan kiro-kiro,
nak batamu jo adiak kanduang,untuak baandai bahadapan, barundiang batamu muko,
mauleh guntiang nan lah putuih, manyambuang tali kasiah sayang, hubungan awak
badunsanak. Jajak tatukak tasindorong, dek capek kaki tak diagak, mandaki nan lincia
kandak hawa, sampai jatuah kanan buruak, tajun kajurang papacahan, kangarai
sangketo hati, kini baniaik nak mambaiki.

Langkah tadorong nan dahulu, lah  patuik bana disuruikan, nak lipua jajak nan tak
elok, maso sangketo jan balamo, nak aman koto jo nagari, samo babaliak kanan bana,
itu nan labiah niat hati. Sabalun baliau pulang, manamui adiak kanduang diri,
disuruahlah dubalang manyampaikan, bahaso baliau balun pulang, batamu muko jo
dunsanak, rago mananti tamu pulang, sanang barundiang bapaserak. Titah baturik
dek dubalang, lalu bajalan maso itu, manuju tampat Sutan Balun, dirumah Puti
Indahjaliah, ibu Sutan Maharajo Basa sarato jo Sutan Balun. Dek lamo  lambek
bajalan, lah tibo tangah halaman, lalu naiak nyo sakali. Tibo diateh rumah gadang,
salam taunjuak dek dubalang, lah sampai bajawek tangan, duduak batutua jo
barundiang, samo jo tamu sabanyaktu. Dek dubalang nan pisuruah, disampaikan
pasan Sutan Maharajo Basa, kapado adiaknyo Sutan Balun. 

Lah sabanta kecek mangecek, tanyo mananyo kaadaan, pangalaman hiduik timba
baliak, salamo bacarai-carai. Dek diri Sutan Balun sambia manyalam minum aia,
dalam barundiang nan baitu, ditinjau salamo nyo tinggakan, caro mauleh tak
mangasan, bagai mambuhua tak babuku, kaadan Sutan Maharajo Basa, lahia jo batin






disalami. Dek elok juluak jo kaiknyo, muluik manih bicaro haluih, jadi kunci
pambukak paham, taruah dubalang bak katidiang, saketek tidak nan manyiso, tidak
nyo sadari lah tabincang, kapado diri Suatn Balun. 

Mandanga uraian dari dubalang, pihak didiri Sutan Balun, galak bagumam dalam
hati, batin taruhan lah taruwah, simpanan paham lah tasingkok, paham Sutan
Maharajo Basa, alah ma’alum dalam hati. Lah lamo barundiang-rundiang, lah pueh
babincang-bincang, pihak didiri Sutan Balun, dalam barundiang jo batutua, kiro-kiro
kamari pai, pangana bajalan juo. Mamikiakan jalan nan kadituruik, mancari ba’a nan
kaelok, nak lahia bukti nan nyato, nan jaleh tampak dek rang banyak, salahnyo
undang-undang tariak baleh, tidak mambao kanan baiak, sakik surang sakik baduo,
hilang nan mati dek tabunuah, nan mambunuah kahilang pulo, mampabanyak
karusakan, paham handaknyo urang nagari, nak langsuang tujuan nan dahulu. Dalam
dibincang nan bak kian, pihak didiri hulabalang, dek pueh barundiang-rundiang,
titahpun sudah tajalankan, lalu mamintak izin rela, handak babaliak hanyo lai, pulang
katampat kadiaman. Lah buliah izin nan nyo mintak, turun dubalang maso itu, lah
tingga tamu nan lain, barundiang jo Sutan Balun. Pihak dek diri Sutan Balun hatinyo
arok-arok cameh, mananti Sutan Maharajo Basa, tapi nan tidak kunjuang tibo,
mungkin bak kato hulubalang, rago mananti urang langang,habih urang ateh rumah,
tidak batamu nan taduduak, nak suni duduak mangecek, jan lahia didanga urang.
Baru takana nan baitu, sanang juo dalam hati,lambek datang lai katibo, lambek lago
lai kamanang, nantikan sajo katikonyo. Namun barisuak pagi hari, Datanglah Sutan
Maharajo Basa, pulang karumah mande kanduang, maliek adiak jolong pulang, baru
babaliak dari jauah, lah lamo dirantau urang. Lah sampai batamu muko, lalu bajawek
tangan, galak babaua jo tangih, bak paneh manganduang hujan, wallahualam raso
hati, pulang pahamnyo kajauhari. 

Raso hati nan bak itu, biaso bana tajadinyo, didorong suko basasalan, lah rapek
ganggang salamoko, antaro awak badunsanak. Buruak disangko tak kaelok, ratak bak
raso lah ka pacah, sakik disangko tak kasambuah, kini nan jauah dahulu, lah bak ayam
pulang kapautan, lah patuik basuko hati, lahia kagalak nan bagumam, sanyum dibibia
manunjuakan. Dek takana asa jo mulo, asanyo ratak nan katumbuah, mulonyo nan
rapek kajadi ranggang, sasalan tibo dalam hati, sadang suko itu tapikia, basabuang
didalam hati, batin rohani manangguangkan. Lah sudah bajawek tangan, duduak
basamo tangah ruamah, kecek-mangecek jo dunsanak, tanyo batanyo kaadaan, nan
dirantau jo dirumah, timba baliak samo mambari, sananglah hati kaduonyo. Dalam
barundiang maso itu, tidak nan lain nan tabincang, samato tando samo suko, samo
manampakan muko janiah, mambayangkan suko timba baliak, tidak manyimpang
kanan lain. Sapasai dek barundiang-rundiang, dek mandeh nasi lah tahedang, lah
samo makan kaduonyo, sarato ibu jo ayah, jo kaum karabat nan basamo. Sasudah
makan jo minum, turnlah Sutan Maharajo Basa dari rumah mande kanduang,
mangiriang dubalang dibalakang, Sutan Balun mahantakan, turun sahinggo laman
panjang, tando dibatin diharagoi, hormat kapado kako tuo. Bajalan Sutan Maharajo
Basa,dubalang mangiriang dibalakang, manuju kapintu korong, dilaman rumah nan
gadang. Tatkalo samaso itu anjiang nan kumbang panjang bulu, sadang lalok-lalok
ayam, didakek jalan pintu korong, sabagai panjago urang masuak, sadang tapauik jo
talinyo. Tibo dubalang tantang itu, mamandang elok anjiang kumbang, tatariak hati
nan didalam, timbualah ingin bapamenan, tali baniat nak mangganggam, lalu dituruik
dihampiri. Lah dakek katalinan tapauik, tangan manjambo nak mangakok, anjiang
mamandang kadubalang, sambia maliek katuannyo. Maliek rupo nan bak kian, dek
diri si  Sutan Balun, anjiang dikijok jo isyarat, kumbang disuruahnyo mamberang,
manggigik dubalang Sutan Maharajo Basa. Tantangan kumbang panjang bulu, sajak
ketek jo Sutan Balun, masak ajaran sajak jolong, baru dikijok nyo lah tahu, lah






mamberang kumbang sakali,  sambia malompek kadubalang, gigi nan tajam lah
malukoi, jantuang batih lah kanai saying, tasirah darah nan mahilia, parah dubalang
luko kaki. Baru dubalang lah tapakiak,nan diri Sutan Maharajo Basa lalu malengong
kabalakang, baitu pulo Sutan Balun, capek mangajanyo sakali. Lorong dek diri Sutan
Balun, diambek  anjiang dimarahi, dialiah pautan kanan asiang. Sasudah  anjiang
dipauikan, diliek luko dubalangtu, lalu diubek ditawari, tapi lukonyo nyato dalam,
payah dubalang manangguangkan. Mamandang kajadian nan baitu, pihak didiri Sutan
Balun, manaruah hibo dalam hati, jatuah kasihan kadubalang. Tapi tapaso dilakukan,
untuak manjadi kanyataan, nak tacapai cinto nan baiak, bangkalai tujuan nan dahulu,
nak langsuang dimaso kini, rakyat nan banyak nak santoso, nak aman koto jo nagari.
Agaklah dihari nan saharitu, urang nagari lah mulo datang, handak manamui si Sutan
Balun, mamandang luko dubalang, lah rintang dirago itu pulo, samo rusuah
mamandangi, lah lalai naiak karumah. Kaba barito bahayotu, lah tewak sapanuah
kampuang, lah kambang masuak nagari, urang nan datang kakian, lah ingek manjago
diri, jan maampiri anjiang kumbang.

Namun nan tumbuah malang nantun, lah manjadi buah bibia, jadi pamikiran cadiak
pandai, dubalang lah nyato taaniajo, digigik anjiang pamenan, patuik dituntuik urang
nan punyo, aia nan janiah nak nyo dapek, salah jo bana nak tarupo. Nyato salah patuik
dihukum, luruih hutang wajib dibayia, adia nak tabao ditampatnyo, disiko tampat
urang maninjau, mancubo rang gadang nan baduo, ba’ako tumbuah nan baiko,
anjiang baliau nan manggigik, dubalang urang nan taaniajo. Laiko undang dikarasi,
sudi siasek lai bajalan, hukum batimbang lah ko garan, ataukah tingga tanang sajo,
kok tibo diparuik dikampihkan, tibo dimato dipiciangkan. Itu dek umum nan tapikia,
samo mananti maso itu, kudian baru mangko nyato, saat kutiko balun lai jaleh.
Agaklah Sutan Maharajo Basa, lah senjang sagalo bedo, lah sulik kamari antah, rumik
bapikia dalam hati, payah batenggang dalam gaib. Kok tidak ditimbang diadili, tidak
diusua jo pareso, dimano hukum kabajalan, umum maraso dalam hati, tak sanang
rakyat dalam nagari, hilang picayo kanan tuo, tampan nagari tak salasai. Kok dibao
kabalairong, didakwa Sutan Balun, cameh tasingguang adiak kanduang, rusuah kok
ratak duo kali, nan lamo luko  balun lai sambua, ganggang baru kabatuik, kini
kabaulang pacah, itu nan labiah nyo pikiakan. Dalam tanang aniang sajo, Sutan Balun
lah nyato paham, tampak manggamo nan kuaso, gamang Sutan Maharajo Basa,
manjadikan pakaro nan tumbuahko. Alah sahari duo hari, lah labiah dari tigo hari,
sasudah sangketo tumbuah, usua tidak pareso tidak, dek Sutan Maharajo Basa, lah
tarapuang-apuang tak anjuik, tarandam-randam tak basah, lah ragu hati Sutan Balun,
urang banyak baitu pulo. Pihak dek diri Sutan Balun, dek tak sanang dalam hati, cinto
niatan nan tak kalangsuang, lalu dituntuik ditabikan, kapado Sutan Maharajo Basa.
Sampai disabuik nan taraso, malangko kok tidak diurusi, mungkin rakyat hati tak
sanang, habih picayonyo kasudahan, kapado rang gadang nan kuaso, pucuak
pimpinan dinagari. Kalau tasuo nan baitu, lah nyato gadang mularatnyo, hilang
darajat pamarintah, Maharajo Basa manangguangkan. Baru mandapek rundiang itu,
tapaso Sutan Maharajo Basa, malangsuangkan jadi parkaro, nak aman koto jo nagari.
Lah sampai limo hari ganok, sasudah anjiang manggigik tu, basidanglah urang nagari,
dubalang jo ampang limo, jo manti pagawai adat, diateh balai balairong, nan banamo
balairong sari, tampatnyo di Tabek nagari Limo Kaum. Kutiko disidang nan rapek tu,
urang didalam korong kampuang, samo ingin nak mandanga, banyak nan datang
kabalai tu, maliek urang bapakaro, mananti putusan hakim, apo hukuman nan ka
jatuah, dimano kubangan undang. Lah rapek sidang balairong, lalu diusua dipareso,
sampai dakwa lah bajawab, usua pareso lah bajalan, tuntutan kapado Sutan Balun,
salah dek anjiangnyo lah manggigik, tuduah kainyo tatapeknyo. Namun dek diri Sutan
Balun, diakui anjiangnyo nan lah manggigik, sampai marusak malukoi, dimuko umum
nan basamo. Sutan Balun nan manamoi, kajahatan nan caro itu,  “ undang putiah




tabang siang” tali banang tambangnyo tulang, tabangnyo manangah koto, hinggok
dikayu maranggeh, basuluah matohari, bagalanggang mato urang banyak, tak dapek
batidak lai. 

Tapi sungguahpun baitu, cubolah samo didalami, undang siapo nan mambuek, pi’il
siapo nan marusak, sampai manyakik malukoi, luruihlah waknyo nan didakwa. Kiniko
anjiang nan manggigik, itu nan patuak kadidakwa, cukuik sarat jo rukunnyo, tak
dapek kamungkia lai, kini dakwa nan mandating, adok kadiri Sutan Balun, tidak
baliau manarimo, dakwanyo tulak dengan nyato, anjiang nan patuik kadidakwa. Pihak
diumum nan rapektu, tasabuik nan duduak dalam sidang, sarato urang nan
mandanga, samo maiyokan kasamonyo, kanyataan rundiang nan katangah, dari
jawaban Sutan Balun. Pihak disidang karapatan, mandanga dakwa jo jawabnyo,
tatariak bana pamikiran, samo sapaham urang banyak, mambatuli jawab Sutan Balun,
luruih dakwa ditulaknyo,  anjiang babuek kajahatan, disitu dakwa takanaknyo. Sajak
paningga Sutan Balun, urang banyak dalam nagari, taragak sungguah dalam hati, nak
mandanga pandapek Suatn Balun, sabab salamonyo tinggakan, rapek hilang
sumaraknyo, lah hilang ayam nan pautan, kukuak tak tadanga lai, sunyi sajo
digalanggang, dingin didalam karapatan. Kiniko mulo jolong tibo, lah tibo sakali
sangketonyo, nan sulik jarang tumbuahnyo, itu nan labiah manariak, nak maliek jo
mandanga, buah putusan nan katibo. Dalam diragu nan baitu, pihak didiri Sutan
Balun, lalu pandapek dilahiakan, kapado sidang nan basamo. Manuruik paham Sutan
Balun, tantangan kajahatan nan tumbuahko, lah basuluah matohari, dimuko umum
nan basamo,  anjiang nan manggigik dubalangko, hakimpun samo mamandangi.
Sabab karano damikian, walau tidak usua jo pareso, tidak dakwa dengan jawab, salah
lah nyato pado anjiang, nan malakukan kajahatan, malangga aturan undang-undang,
lah tampat hokum badirinyo, wajib dek hakim mamutusi, manjatuahkan hukum
kanan salah, mintak supayo dilakukan. Sasudah pandapek nyo lahiakan, dek diri
Sutan Balun, surangpun tidak manyalahi, sasuai jo paham nan basamo, hukum lah
patuik dijatuahkan, kahakim pulang karajoko. Baitu kato kabulatan, diunjuakan pado
kanan kuaso, iyolah kapado Sutan Maharajo Basa. 

Pihak didiri Sutan Maharajo Basa, ditiliak tata barih hukum, nan banamo tariak baleh,
lah senjang bana malakukan, urang nan kamanggigik anjiang, mungkin lai patuik atau
tidak, urang nan banyak pahamnyo samo, disa’at nan nyato caro itu, Sutan Balun
mauling usua nan saisuak, nan tatulak dahulunyo, dek Sutan maharajo Basa. Pihak
dek umum sabanyaktu, sasuai paham kasamonyo, manuruik usua Sutan Balun,
sampai diunjuak dilansuangkan, kapado Sutan Maharajo Basa, pihak di Sutan
Maharajo Basa, sanan tak dapek bakisa, tak mungkin mailak lai, tariak baleh wajib
dicabuik, dicari nan lain kagantinyo, nan adia sarato mauntuangkan, kapado rakyat jo
nagari. Disa’at katikotu insyaflah diri Sutan Maharajo Basa, dipham salah nan dahulu,
hawa napasu dituruikan, rusuh didunia kalangkahan, dangki diadiak kabatuah,
kinilah baru disasali, jahek sangko nan saisuak, lalu dibuang hanyo lai, dituruik
paham nan basamo, manarimo anjuran Sutan Balun, kini basamo mamikiakan, bulek
nak tibi goleknyo, tasuo kato nan dahulu


 Nan bana tidak barubah. 
Nan tidak ratak diambalau. 
Haram kok kuniang dek basadua. 
Walau bamusim dalam tanah. 
Miki batahun dalam tanah 
Nan tareh paralu timbua